۱۳۹۸ آذر ۲۳, شنبه

گفتگو در باره تاریخ آغازین اسلام

کافه روشنگران


مانی، آرمین لنگرودی، ایمان سلیمانی امیری، مزدک بامدادان

بخش هشتم:

ارسال شده توسط در ۲ نظر:

۱۳۹۸ آذر ۲۱, پنجشنبه

Liberalism reloaded نئولیبرالیسم و شانزده آذر 98

زمان برای خواندن: 10 دقیقه

یکی از شاهکارهای سینما که آمیزه‌ای از پنداره‌های دانشی و میتُخت‌شناسیِ یهودی-مسیحی است، سه‌گانه ماتریکس (Matrix) ساخته خواهران واخوفسکی (Wachowski) است. بخش دوم این سه‌گانه Matrix reloaded نام دارد که نام این نوشته را از آن برگرفته‌ام. داستان ماتریکس برگرفته از نگاه هزاره‌ای به جهان است که تاریخ را چرخ گردانی می‌بیند، که در پایان هر هزاره‌ای باز به نقطه آغازین خود بازمی‌گردد. "نِئو" قهرمان داستان، مسیحایی است که بر پایه یک پیشگویی بپامی‌خیزد و سروَری رایانه‌ها را که انسانها را شکست داده و جهان را به زیر فرمانروائی خود گرفته‌اند، به چالش می‌گیرد، تا انسانها را از سرنوشت شومشان رهائی بخشد. نکته اندوهبار این پیشگویی ولی در اینجاست که آن را خود رایانه‌ها برساخته‌اند، تا انسانی که تنها به امید زنده است، در نومیدی و بن‌بست سرنوشت خویش فرونپاشد و نابود نشود. نئو این را در روند نبرد خود درمی‌یابد و همچنین می‌فهمد، که او نخستین رهائی‌بخش نیست و پیش از او کسان دیگری نیز کمر به شکست اَبَررایانه ها بسته بوده‌اند. بدینگونه و در پایان هر چرخه‌ای ماتریکس دوباره بارگذاری (reloaded) شده و رایانه‌ها بازی با امید انسانها را با یک رهائی‌بخش نو، و اینبار با نامی دیگر از سر گرفته‌اند.

برگزاری آئینهای شانزدهم آذر امسال در دانشگاه به گفتگوهای گسترده‌ای دامن زد، که نگاهی هرچند گذرا به این رخداد را ناگزیر می‌کنند. آنچه که بیش و پیش از هرچیز نگاهها را خیره خود کرد، پارچه‌نوشته‌ای بود که در روی آن نوشته بودند:

«ایران، فرانسه، عراق، لبنان، شیلی، ... مبارزه یکی است: سرنگونی نئولیبرالیسم»

در کنار آن شعارهایی چون «مجاهدین، پهلوی! دو دشمن آزادی!»[1] و شعارها[2] و سخنرانیهای دیگری که هسته آنها "کودتای سال "32 و "کشتار میدان ژاله" و "سرکوبهای خونین ساواک" بود، هر شنونده خردمندی را به اندیشه در باره انگیزه این گردهمائیها وامی‌داشت. بیش و پیش از هرچیز پیوند میان شعارهای این گردهماییها و بیانیه میر حسین موسوی، نخست‌وزیر دهه کشتار زندانیان چشم و گوش را می‌آزرد. اینکه گروه انبوهی از دانشجویان در پی کشتار هولناک آبان‌ماه سال 1398 بیاد رخدادهای راست و دروغ سال 1356 بیافتند، اگر پدیده‌ای سازماندهی‌شده نباشد، بی‌گمان از سر ناآگاهی و شاید هم نادانی است.  

آنچه که من در این نوشته به آن می‌پردازم ولی، این نیست. روز یکم دسامبر امسال (یک هفته پیش از شانزدهم آذر) دوست و همکار فرهیخته‌ام داریوش بی‌نیاز در فیسبوکش چنین نوشت:

«هم اکنون دشمن اصلی آخوندها هستند و نه نئولیبرالیسم. ظاهراً بعضی از هموطنان ایدئولوژی‌زده سوراخ دعا را گم کردند و به جای تمرکز روی رژیم آخوندی موضوع نئولیبرالیسم را پیش می‌کشند. نظر من نسبت به نئولیبرالیسم؟ من دوران نئولیبرالیسم را "پسادموکراسی" می‌نامم [خود بخوان حدیث را تا به آخر!] و امروز در سطح جهانی بزرگترین خطر است، ولی در حال حاضر مشکل مهم ایران نیست، مشکل مردم ایران وجود رژیم آخوندی است که دزدسالاری دینی (religiöse Kleptokratie)  را در ایران جا انداخته است»

راستی را چنین است که درد و رنج مردم ایران هیچگونه همانندی با خواسته‌های مردم فرانسه ندارد، اگر در فرانسه فزون‌خواهی افسارگسیخته سرمایه‌داران روزگار را بر مردم آن کشور تنگ کرده، ما در ایران با مشتی راهزن و دزد و قاچاقچی روبرو هستیم که در این چهل سال نه تنها سرسوزنی کارآفرینی نکرده‌اند، که کارخانه‌های ریشه‌دار و پربازدهی چون ارج و آزمایش را هم به ورشکستگی کشانده‌اند. اقتصاد رژیم اسلامی نه سرمایه‌داری است، نه لیبرال و نه نئولیبرال، این اقتصاد – اگر بتوان بر آن نام اقتصاد نهاد - به شیوه اقتصادی انصار و مهاجرین و اشراف قریش در آغاز اسلام پهلو می‌زند. اینکه در درون چنین اقتصاد دزدسالارانه‌ای کسی بیاید و در پی کشتار گسترده مردم در سرتاسر ایران از سویی گریبان نئولیبرالیسم را بگیرد و از دیگر سو و در پیروی از میرحسین موسوی پای پهلویها را به میان بکشد، آنهم در برابر چشمان نیروهای حراست و بسیج دانشجویی که گویا امسال بسیار دموکرات شده بودند[3]، باید هر انسان خردمندی را به اندیشه وادارد.

من اقتصاددان نیستم، ولی به اندازه هر شهروند ساده‌ای که کنجکاو سرنوشت خویش و جامعه خویش است، در اینباره خوانده‌ام. پس تلاش می‌کنم با نمونه‌ای از جهان پزشکی و همسنجی آن با کالبد بیمار کشوری بنام ایران، سخنم را اندکی بازتر کنم. همگی می‌دانیم که آلودگی هوا، پسماندهای اتمی و پلاستیک انباشته شده در زیست‌بوم ما به پیدایش بسیاری از بیماریها یاری می‌رسانند. ولی برای ما پزشکان این نکته نیز روشن و آشکار است، که بیماریهای مرگبار میتوانند ریشه در سدها و شاید هزاران عامل دیگر نیز داشته باشند. پس اگر به درمان یک بیمار دچار سرطان می‌پردازیم، اگرچه می‌دانیم که آن آلودگیهای پیش‌گفته پیدایش این بیماری را آسانتر می‌کنند، دست از جراحی و شیمی- یا پرتودرمانی برنمی‌داریم و تلاش نمی‌کنیم نخست آلودگی هوا را از میان ببریم و آنگاه به سرطان بپردازیم. ایران ما نیز بیماری است که به سرطانی بدخیم، شاید بدخیم‌ترین سرطان تاریخ خود که همانا دزدسالاری دینی باشد دچار شده است و ما باید همین امروز به درمان این بیماری مرگبار بپردازیم، اگرچه می‌دانیم که سیاستهای صندوق بین‌المللی پول کار را بر این دزدان و چپاولگران آسانتر کرده است. پزشکی که نداند کِی و در کجا باید با کدام بیماری بجنگد، بی‌گمان مرگ پُررنج بیمار را پیشاپیش رقم زده است.

دو گروه از مارکسیستهای ایرانی، یکی حزب توده که آن را ریشه‌دارترین حزب ایرانی می‌خواندند و دیگری سازمان فدائیان اکثریت که خود را بزرگترین سازمان مارکسیستی خاورمیانه می‌نامید، چهل سال پیش دست به چنین خطای مرگباری زدند و به بهانه مبارزه با امپریالیسم دست همکاری به رژیمی دادند که با همه آرمانهای چپ دشمن بود. آنان در این رهگذر هم‌پیمان کسانی شدند که حجاب اجباری، نابودی زیست‌بوم، سرکوب همه‌سویه کارگران، کشتار دگراندیشان و دگرباوران و دگردینان و همچنین آپارتهاید را در برنامه خود داشتند[4]. اینان اگرچه دشمن بیرونی را امپریالیسم می‌دانستند، ولی در درون ایران بزرگترین دشمنی را با کسانی داشتند که خود آنها را "لیبرال" می‌نامیدند.

سودازدگی این دو گروه مارکسیست‌لنینیست در نبرد فراگیرشان با "امپریالیسم جهانخوار و پایگاه درونی آن لیبرالیسم" کار را بدانجا کشاند، که نخست حزب توده در انتخابات مجلس به صادق خلخالی (قصاب انقلاب) رای داد و دیرتر رهبری سازمان اکثریت هواداران خود را فراخواند «حرکات شبکه مزدوران امپریالیسم امریکا را دقیقا زیر نظر بگیرند و هر اطلاعی از طرح‌ها و نقشه‌های جنایتکارانه آنان به دست آوردند، فورا سپاه پاسداران و سازمان را مطلع سازند»[5]. بر کسی پوشیده نیست که "شبکه مزدوران امپریالیسم" از نگاه حزب توده و سازمان اکثریت همه سازمانها (بویژه بخش بزرگ سازمانهایی که خود را چپ می‌نامیدند) و گروههایی بودند که در برابر کشتارها و شکنجه‌های رژیم اسلامی سینه سپر کرده بودند[6]. بهانه همه این تبه‌کاریها نبرد با امپریالیسم و دست‌نشانده داخلی آن "لیبرالیسم" بود.

بازماندگان دوگروه نامبرده و انبوهی از مارکسیستهای پیشین ولی، پیرانه‌سر و در نوستالژی روزگار جوانی خویش، چنان از این فروز دوباره آتش مبارزه انترناسیونالیستی با سرمایه‌داری جهانی به جوش و خروش آمده‌اند که نه تنها چشم خرَد خود را فروبسته و هیچگونه نگاه پرسشگرانه به این پدیده را برنمی‌تابند. که بر من و مایی که تلاش می‌کنیم از تاریخ نزدیک میهنمان بیاموزیم و دوباره در یک چاله از پیش کنده‌شده نیفتیم نیز می‌تازند. از دیدگاه آنان هر کس که اندکی خردورز باشد و این چرخش ناگهانی در شعارها را، آنهم در کمتر از دو هفته پس از کشتار هراسناک آبان‌ماه پرسش‌برانگیز بیابد، "سلطنت‌طلب"، "راست"، "چپ‌ستیز" و "چپ‌هراس" است. بگذریم که "راست بودن" نیز بمانند "چپ بودن" بخودی خود نه خوب است و نه بد. این دوگانه "چپِ اهورایی" و "راستِ اهریمنی" از  جهان‌نگری شیعی مارکسیستهای اثنی‌عشری ایرانی بیرون تراویده و برساخته‌ای از بیخ و بن نادرست و خرَدستیزانه است[7]. من، در جایگاه یک کنشگر چپ که گسترش برابری حقوقی شهروندان، کاستن از شکاف طبقاتی، نگاهبانی از زیست‌بوم و برابری زن و مرد را آماج همه کنشهای خود می‌دانم، براستی شرمگین از آنم که با دیدن این انبوه بزرگ از بی‌خردی و سودازدگی و شیفتگی کور و ایدئولوژیکِ این هم‌میهنان، خود را چپ بنامم.

باری، چنین به نگر می‌رسد که ما دوباره به نقطه آغاز انقلاب اسلامی بازگشته‌ایم. نقطه‌ای که در آن مارکسیستها حقوق زنان و کارگران و دگراندیشان را در پای "نبرد با لیبرالیسم" قربانی کردند و به ماندگاری چهل ساله رژیم سنگسار و شکنجه یاری رساندند. اگر خامنه‌ای به بسیجیان گفته است باید به دوران دهه شصت بازگردیم، اَبَررایانه‌های نهادهای امنیتی نیز گویا ماتریکسِ تراژدی ایرانی را دوباره بارگذاری کرده‌اند تا بازی را از سر بگیرند. ماتریکس، "نئو"ی دیگری بنام "نئولیبرالیسم" را به میدان فرستاده است و به زبان خواهران واخوفسکی اگر سخن بگوییم:
Neoliberalism? Liberalism reloaded!

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران زمین بدور دارد
m.bamdadan@gmail.com
facebook.com/mazdak.bamdadan

[1]  به گمانم نیازی به این نباشد که من نگاه خود به مجاهدین را در اینجا بازگو کنم، ولی سر دادن این شعار در روز دانشجو و پس از سخنان خامنه‌ای که مجاهدین و خاندان پهلوی را گرداننده خیزش آبا‌ن‌ماه دانسته بود بسیار پرسش‌برانگیز است.
[2]  برای نمونه: «ایران ما چون ژاله شد، باغ وطن پرلاله شد» / «آبان‌ماه امساله، کشتار میدون ژاله»
[3]  شیفتگان این گردهمایی می‌گویند رژیم اسلامی در پی کشتار گسترده آبان‌ماه «جرأت یک کشتار و سرکوب دوباره را نداشت». آیا کسی که کوچکترین شناختی از دستگاههای سرکوب رژیم اسلامی داشته باشد چنین سخن می‌گوید؟
[4]  هنگامی که زنان در 17 اسفند 1357 برای پرخاش به حجاب اجباری به خیابانها آمدند، نزدیک به همه سازمانهای مارکسیستی آنان را به بهانه اینکه «تضاد اصلی ما امپریالیسم است» تنها گذاشتند و به دم تیغ و چماق حزب‌الله سپردند.
[5]  کار اکثریت شماره ۱۱۶، ۱۰ تیر ۱۳۶۰
[6]  برای نمونه سازمان مجاهدین خلق "باند رجوی-خیابانی" نامیده می‌شد.
[7]  بزودی در اینباره در شهر کلن نشستی برگزار خواهد شد.

ارسال شده توسط در هیچ نظری موجود نیست:

۱۳۹۸ آذر ۱۰, یکشنبه

گفتگو درباره تاریخ آغازین اسلام


کافه روشنگران




ارسال شده توسط در هیچ نظری موجود نیست:

۱۳۹۸ آبان ۲۵, شنبه

مسجدالاقصی و قرآن - یک

رازگشایی از یک چیستان

زمان برای خواندن: 14 دقیقه

در کتاب "مغاک تیره تاریخ – اسلام چگونه پدید آمد؟" نمونه‌هایی چند از فراموشکاری نگارندگان سیره محمد و تاریخ آغازین اسلام را آورده‌ام. این نمونه‌ها نشان می‌دهند، آنچه در این نوشته‌ها آمده نه یک تاریخ‌نگاری بدانگونه که ما می‌شناسیم، که تلاشی برای رازگشائی از قرآن بوده‌اند. ولی از آنجا که گفته‌اند «دروغگو کم‌حافظه است» سیره‌نگاران دچار آشفته‌گوئیهای شگفت‌انگیزی شده‌اند که ساختگی بودن بسیاری از گزارشواره‌های آغاز اسلام را به نیکی نشان می‌دهند. در این تک‌نگاری می‌خواهم به نمونه‌ مسجد الاقصی[1] در سوره اسراء بپردازم و ناهمخوانی آن را با گاهشماری سنتی اسلامی نشان دهم.

سوره اسراء با آیه‌ای آغاز می‌شود که نه تنها با نگاه به خود قرآن بسیار گیج کننده است، که تاریخ‌نگاران اسلامی را نیز به دردسر فراوان افکنده است:

«سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ 
منزه است آن كه بنده‏ اش را شبانگاهى از مسجد الحرام به سوى مسجد الاقصى كه پيرامون آن را بركت داده‌ايم سير داد تا از نشانه‌هاى خود به او بنمايانيم كه او همان شنواى بيناست»

در آیه‌های پس از آن قرآن سخن را با موسا، فرزندان اسرائیل، نوح، ناباوران به روز واپسین، زنا، خوردن مال یتیمان، آسمانهای هفتگانه، شتر قوم ثمود، سجده فرشتگان بر آدم، پرسش از روح، فرعون، شیوه فروفرستادن قرآن[2] و بی‌فرزند بودن الله پی می‌گیرد و همچنین انبوهی از دیگر سخنان بی‌پیوند با یکدیگر را در 111 آیه گردهم می‌آورد. آنچه که در 110 آیه دیگر می‌آید، هیچ پیوندی با این آیه نخستین ندارد.

سیره‌نگاران رخدادی بنام "معراج" را در زندگینامه محمد آورده‌ و همین یک آیه را گواه خود گرفته‌اند. برای نمونه در سیره ابن‌هشام چنین می‌خوانیم:

«گويد در آن شب براى رسول خدا صلى‌الله عليه و آله بُراق را آوردند - و براق همان مركبى بود كه پيمبران پيش از پيغمبر اسلام نيز بر او سوار شده بودند، و او چنان بود كه سم خود را هنگام حركت مقابل چشمش ميآورد - بالجمله حضرت بر آن مركب سوار شد و حركت كرده تا بيت المقدس بيامد، در آنجا حضرت ابراهيم و موسى و عيسى و جمعى ديگر از انبياء حضور داشتند رسول خدا صلى الله عليه و آله پيشاپيش آنها ايستاده و آنان پشت سرش نماز خواندند.»[3]

گفتنی است که ابن‌هشام جز در آغاز بخشی که خود آن را "ذكر الإسراء و المعراج" نامیده است، سخنی از مسجد الاقصی نمی‌راند:

‏«قال ابن‌هشام: حدثنا زياد بن‌عبدالله البكائي عن محمد بن‌إسحاق المطّلبي قال: ثم أسرى رسول‌الله صلى‌الله عليه و سلم من المسجد الحرام إلى المسجد الأقصى، و هو بيت‌المقدس من إيلياء
ابن‌هشام گفت: زیاد ابن‌عبدالله البکائی از محمد ابن‌اسحاق مطلبی برایم بازگفت که: سپس رسول‌الله صلى‌الله عليه و سلم از مسجد الحرام به مسجد الاقصی گذار کرد، و آن بیت المقدس از ایلیاء است»[4]

ولی خود او نیز این مسجدالاقصی را همان بیت ‌المقدس در ایلیاء می‌داند. در باره "ایلیاء" ابن‌کثیر (679 تا 752 خ/1330 تا 1373 م) چنین‌ می‌گوید:

«عند أهل الكتاب أن يعقوب عليه‌السلام هو الّذي أسس المسجد الأقصى و هو مسجد إيليا بيت المقدس
نزد اهل کتاب یعقوب کسی است که مسجد الاقصی را بنیان گذاشته و آن مسجد ایلیای بیت‌المقدس است»[5]

مطهر بن‌طاهر مِقدِسی (درگذشته 345/966) در بخشی از کتاب خود "البدء و التاریخ" با فرنام "ذكر المساجد و البقاع الفاضلة و الثغور" زیر "بیت المقدس" در اینباره چنین می‌نویسد:

«فاختطّ عليه يعقوب ثمّ بعده قبّة إيليا و هو الخضر ثم بنى بعده داود و أتمّه سليمان و خرّبه نصر فأوحى الله عزّ و جلّ الى كوشك ملك من ملوك فارس فعمرها ثم خرّبها ططس الرومىّ الملعون فلم يزل خرابا إلى أن قام الإسلام و عمره عمر بن‌الخطاب رضي الله عنه
يعقوب پيرامون آنجا را مشخص كرد و نشان نهاد. پس از آن قبه «ايليا» است كه همان خضر است. سپس داود آنجا را بنا نهاد و سليمان آن را به پايان برد و بخت النصر آن را ويران كرد تا اينكه خداوند به يكى از پادشاهان پارس به نام كوشك[6] وحى فرستاد تا آن را آبادان كند. سپس ططوس رومى نفرين شده آن را ويران كرد و همچنان ويرانه بود تا ظهور اسلام كه عمر رضی‌الله عنه آن را آبادان كرد»[7]

همانگونه که می‌بینیم، مقدسی هنگام سخن گفتن از بیت المقدس سخنی از مسجد الاقصی نمی‌آورد و همچنین گزارش می‌کند که این خانه مقدس (هرچه که بوده باشد) از روزگار ططوس رومی (باید Titus Flavius Vespasianus باشد) تا بروزگار عمر ویرانه بوده است. همو زیر "فتح بيت المقدس‏" چنین می‌نویسد:

«و افتتح أبو عبيدة بعد اليرموك الجابية من أعمال دمشق و قنّسرين و حاصر أهل مسجد إيليا فأبوا أن يفتحوا له و سألوه أن يرسل الى صاحبه عمر ليقدم فيكون هو الّذي يتولّى مصلحتهم فكتب بذلك أبو عبيدة الى عمر فوافى الشأم و استخلف عثمان بن‌عفّان الى المدينة و صالح أهل إيليا على أن لا يهدم كنائسها و لا يجلي رهبانها و بنى بها مسجدا و أقام أيّاما ثمّ رجع الى المدينة
ابو عبيده پس از يرموك جابيه از اعمال دمشق را فتح كرد، همچنين قنسرين را و مردم مسجد ايليا را در حصار گرفت. ايشان از گشودن آنجا براى او سر باز زدند و از او خواستند كه به صاحبش عمر نامه بنويسد تا بيايد و او خود صلاح ايشان را تصدى كند. ابو عبيده در اين باره به عمر نامه نوشت و عمر به شام آمد و عثمان بن‌عفان را در مدينه جانشين خويش كرد و با مردم ايليا صلح كرد بدين شرط كه كنيسه‏هاى ايشان را ويران نكند و رهبانان آنجا را بيرون نراند. عمر در آنجا مسجدى ساخت و روزگارى در آنجا ماند، سپس به مدينه بازگرديد»[8]

و این داستان را در نوشته‌های تاریخ‌نگاران دیگر نیز پی می‌توان گرفت.

اکنون هنگام آن است که اندکی از تاریخ‌نگاری اسلامی دوری گزینیم و ببینیم گزارندگان دیگر در اینباره چه نوشته‌اند. نخستین پرسش این است که واژه بیت المقدس برگرفته از چیست و از کجا آمده است. چنانکه دیدیم، دیرینگی این واژه از دیدگاه تاریخ‌نگاران اسلامی به روزگار یعقوب و داوود و سلیمان بازمی‌گردد. در زبان عبری از دیرباز به پرستشگاه کهنی که بر فراز کوه پرستشگاه برافراشته بوده است "بِت هَمِقدَش" (בֵּית־הַמִּקְדָּשׁ Bet HaMikdasch -) می‌گفته‌اند. می‌دانیم که "بِت" در زبان عبری همان "بیت" عربی است و اکنون اگر "هَـ / Ha" آمده در آغاز واژه همقداش را که اضافه نسبت است (مانند اَلْـ در عربی) برداریم، واژه "مِقْدَش" برجای می‌ماند که "شین" آن همان "سین" عربی است و بدینگونه مقدش همان مقدس می‌شود و درستتر آن است که واژه "بَیْتُ الْمُقَدَّس" را "بَیْتُ الْمِقْدَس" بخوانیم. پس بیت المقدس نه یک واژه برساخته در درون فرهنگ اسلامی، که برگردان عربی یک واژه عبری است، همانگونه که "سَلَامٌ عَلَیْکُم" برگردان موبموی "شالوم علیخم / שלום עליכם" است.

یکی از کسانی که رخدادهای سده ششم میلادی در اورشلیم را گزارش کرده است، تاریخ‌نگاری بنام پروکوپیوس (Procopios of cesarea) است. پروکوپیوس از 500 تا 562 میلادی زیسته و کمابیش همروزگار امپراتور بیزانس یوستینیان یکم (482 تا 565Justinian I /) بوده است. او کتابی در شش پوشینه بنام "سازه‌ها" (De Aedificiis) دارد که در پوشینه پنجم آن به سازه‌های یوستینیان در اورشلیم پرداخته است. بر پایه این گزارشها یوستینیان از سال 530 چندین کلیسا و بازیلیکا[9] در اورشلیم ساخته که یکی از آنها در بخش جنوبی کوه پرستشگاه (مسجد الاقصای کنونی) و پیشکشی به دوشیزه ورجاوند بوده است. این کلیسا در سال 614 میلادی بدست ارتش ساسانی ویران شد[10] و دیگر هرگز بازسازی نشد. در سال 1927 زمین‌لرزه‌ای رخ داد که به ساختمان مسجد الاقصی آسیب رسانید. در بازسازی این آسیبها تکه موزائیکی یافت شد که بازمانده از روزگار بیزانس بود[11] و نشان داد که مسجد الاقصی بر روی ویرانه‌های همین کلیسا ساخته شده بوده است.

در سال 622 میلادی سپاهیان هراکلیوس توانستند شکست سنگینی را بر ارتش ایران بپذیرانند. اورشلیم ولی هنوز در دست ارتش ساسانی و همپیمانان عرب-مسیحیش مانده بود و تازه در سال 630 و پس از شکست سهمگین ارتش ایران در نینوا بسال 627 بود که هراکلیوس دوباره با چلیپای بازپس‌گرفته شده مسیح پیروزمندانه به اورشلیم بازگشت. بدینگونه می‌بینیم که بر پایه تاریخ‌نگاری بیزانسی نیز پرستشگاه بیت المقدس یا کوه پرستشگاه (هرچه که بوده باشد) در سال 614 ویران شده و تا سال 630 نمی‌توانسته بازسازی شده باشد. به دیگر سخن از سال 614 ( هفت یا هشت سال پیش از هجرت) تا سال 630 (هشت یا نه سال پس از هجرت) هیچ پرستشگاهی در جایی که ا ز نگرگاه مسلمانان بتوان آن را با بیت المقدس یکی گرفت، درکار نمی‌بوده است.

ولی تاریخ‌نگاری سنتی درباره زمان معراج محمد چه می‌گوید؟ ابن‌سعد بوارونه ابن‌اسحاق "معراج" و "اسراء" را دو رخداد جداگانه و در دوشب گوناگون می‌داند:

«ذكر المعراج و فرض الصلوات‏
أخبرنا محمد بن‌عمر عن أبي‌بكر بن‌عبدالله بن‌أبي سبرة و غيره من رجاله قالوا: كان رسول الله (ص) يسأل ربه أن يريه الجنة و النار. فلما كان ليلة السبت لسبع عشرة خلت من شهر رمضان قبل الهجرة بثمانية عشر شهرا. و رسول الله (ص) نائم في بيته ظهرا. أتاه جبريل و ميكائيل فقالا: انطلق إلى ما سألت الله. فانطلقا به إلى ما بين المقام و زمزم. فأتي بالمعراج فإذا هو أحسن شي‏ء منظرا. فعرجا به إلى السماوات سماء سماء. فلقي فيها الأنبياء. و انتهى إلى سدرة المنتهى. و أرى الجنة و النار. قال رسول الله (ص) و لما انتهيت إلى السماء السابعة لم أسمع إلا صريف الأقلام. و فرضت عليه الصلوات الخمس. و نزل جبريل  فصلى برسول الله (ص) الصلوات في مواقيتها.
خبر معراج و واجب شدن نماز
محمد بن‌عمر [واقدى] از ابو‌بكر بن‌عبدالله بن‌ابى سبرة و رجال ديگر خود، نقل مى‏كند پيامبر (ص) از خداوند مسألت مى‏كرد كه بهشت و دوزخ را به او ارائه فرمايد، چون شب شنبه هفدهم رمضان هيجده ماه قبل از هجرت فرا رسيد، در حالى كه پيامبر (ص) در خانه خود به پشت خفته بود، جبرئيل و ميكائيل پيش او آمدند و گفتند براى ديدار آنچه از خداوند مسألت كرده بودى حركت كن و آن حضرت را با خود ميان مقام ابراهيم و زمزم آوردند و نردبانى آوردند كه از همه چيز نيك منظرتر بود و او را به يك يك آسمانها بردند و در آن با پيامبران ديدار كرد و تا سدرة المنتهى پيش رفت و بهشت و دوزخ را به او نشان دادند. پيامبر (ص) مى‏گويد، و چون به آسمان هفتم رسيدم چيزى جز صداى حركت قلمها را نمى‏شنيدم، و در اين هنگام نمازهاى پنجگانه بر پيامبر (ص) واجب شد و جبرئيل آمد و همراه پيامبر نمازهاى پنجگانه را به هنگام خود گزارد.

«ذكر ليلة أسري برسول الله (ص) إلى بيت المقدس‏
أسري برسول‌الله (ص) ليلة سبع عشرة من شهر ربيع الأول قبل الهجرة بسنة من شعب أبي طالب إلى بيت المقدس
خبر شبى كه پيامبر (ص) را شبانه به بيت المقدس بردند
رسول خدا (ص) را شب هفدهم ربيع الاول يك سال پيش از هجرت از دره ابوطالب شبانه به بيت المقدس بردند»[12]

دانسته نیست که چرا ابن‌سعد محمد را از دره ابی‌طالب به بیت المقدس می‌برد، بجای آنکه او را به گفته قرآن از مسجد‌ الحرام به مسجد الاقصی ببرد. طبری ولی داستان را از بیخ‌وبُن بگونه‌ای دیگر بازگو می‌کند. او داستان شسته شدن درون محمد را که ابن‌سعد آن را در روزگار کودکی محمد می‌داند[13]، بخشی از آماده‌سازی پیامبر برای بردن او به آسمان می‌داند. نکته شگفت ولی در اینجا است که طبری پیامبرش را به وارونه پیامبر ابن‌سعد به بیت المقدس نمی‌برد[14]. همچنین فرشتگان در اینجا سه‌گانه‌اند و از براق نیز نشانی نیست:

«و هم ثلاثة، فالفوه و هو نائم، فقلبوه لظهره، و شقوا بطنه، ثم جاءوا بماء من ماء زمزم، فغسلوا ما كان في بطنه من شك او شرك او جاهلية او ضلاله، ثم جاءوا بطست من ذهب، ملي‏ء ايمانا و حكمه، فملئ بطنه و جوفه ايمانا و حكمه، ثم عرج به الى السماء الدنيا، فاستفتح جبرئيل، فقالوا: من هذا؟ فقال: جبرئيل، فقالوا: من معك؟ فقال: محمد، قالوا: و قد بعث؟ قال: نعم
سه فرشته بودند و پيمبر را يافتند كه به خواب بود و او را به پشت بگردانيدند و شكمش بشكافتند، آنگاه از آب زمزم بياوردند و داخل شكم او را از شك و شرك و جاهليت و ضلالت پاك كردند، پس از آن طشتى از طلا بياوردند كه پر از ايمان و حكمت بود و شكم و اندرون وى را از ايمان و حكمت پر كردند. آنگاه وى را سوى آسمان اول بالا بردند و جبريل گفت: در بگشاييد و دربانان آسمان گفتند: كيستى؟ پاسخ داد: جبريلم. گفتند: و كى با تو هست؟ گفت: محمد. گفتند: مبعوث شده؟ گفت: آرى»[15]

دنباله دارد ...

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران‌زمین بدور دارد


[1]  بسیاری این مسجد را با قبة الصخره بجای هم می‌گیرند. حتا بانک مرکزی رژیم اسلامی که بسیار برای "قدس شریف" دل می‌سوزاند نیز، تصویر قبة الصخره را بر روی اسکناس 1000 ریالی چاپ کرد و زیر آن نوشت "مسجد الاقصی"!
[2]  و قرآنى بخش بخش نازل كرديم تا آن را به آرامى به مردم بخوانى و آن را به تدريج نازل كرديم. اسراء، 106 / این آیه در ستیز با آن سخن مفسران قرآن است که می‌گویند قرآن یکجا و در شب قدر بر محمد فروفرستاده شده است. (إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ / القدر، آیه 1) البته آیه دیگری هم هست که رمضان را ماه فروآمدن قرآن می‌داند: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ .../ ماه رمضان است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است. بقره، 185
[3]  زندگانی محمد [برگردان پارسی سیره ابن‌هشام از سید هاشم رسولی محلاتی]، پوشینه یکم، برگ 253
[4]  السيرةالنبوية،المجلد ‏1، ص 396
[5]  البدایه والنهایه، المجلد 1، ص 162
[6]  باید کورش دوم هخامنشی (کورش بزرگ) باشد
[7]  البدء والتاریخ، المجلد 4، ص 87
[8]  همان، المجلد 5، ص 185
[9]  Basilica
[10] The Persian Conquest of Jerusalem (614 c.e.) An Archaeological Assessment, Gideon Avni, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, January 2010
[11]  Was the Aksa Mosque built over the remains of a Byzantine church? Jerusalem Post, November 16, 2008
 [12]  الطبقات‏ الكبرى، ابن‌سعد، المجلد 1، ص 166
[13]  همان، ص 90
[14]  البته طبری در بخشی بنام "آفرینش شب و روز" می‌نویسد: « آن وقت كه شب هنگام از مسجد الحرام سوى مسجد اقصى رفتم جبرئيل عليه السلام مرا سوى آنها برد و ياجوج و ماجوج را به عبادت خداوند خواندم اما نپذيرفتند» تاریخ الطبری، المجلد 1، ص 70. او همچنین در جامع البیان عن تأویل آی القرآن در تفسیر آیه نخست سوره اسراء (المجلد 5، ص 3) سخن از بردن محمد به بیت المقدس می‌راند. ولی جای شگفتی بسیار است که او این رخداد بسیار پرارج را در تاریخ خود (بخش سیره) نیاورده است.
[15]  تاريخ‏ الطبري، المجلد ‏2، ص 308

ارسال شده توسط در هیچ نظری موجود نیست:

۱۳۹۸ آبان ۲۰, دوشنبه

گفتگو درباره تاریخ آغازین اسلام

کافه روشنگران

مانی، آرمین لنگرودی، ایمان سلیمانی امیری، مزدک بامدادان

بخش یکم:
https://www.youtube.com/watch?v=xjRQMAUjICA

بخش دوم:
https://www.youtube.com/watch?v=euAnj_jnS4E&t=1917s

بخش سوم:
https://www.youtube.com/watch?v=MI5O0QtIWrQ

بخش چهارم:
https://www.youtube.com/watch?v=ku_bp2PtYJQ&t=185s

بخش پنجم:
https://www.youtube.com/watch?v=zAuNKpK1RHk&feature=youtu.be

 بخش ششم:
https://www.youtube.com/watch?v=7Q_CwvsLT38&t=4680s

ارسال شده توسط در هیچ نظری موجود نیست:

۱۳۹۸ آبان ۳, جمعه

کافه روشنگران

کافه روشنگران
مانی، آرمین لنگرودی، ایمان سلیمانی امیری، مزدک بامدادان

بخش یکم:
https://www.youtube.com/watch?v=xjRQMAUjICA

بخش دوم:
https://www.youtube.com/watch?v=euAnj_jnS4E&t=1917s

بخش سوم:
https://www.youtube.com/watch?v=MI5O0QtIWrQ

بخش چهارم:
https://www.youtube.com/watch?v=ku_bp2PtYJQ&t=185s

بخش پنجم:
https://www.youtube.com/watch?v=zAuNKpK1RHk&feature=youtu.be
ارسال شده توسط در هیچ نظری موجود نیست:

۱۳۹۸ مهر ۲۵, پنجشنبه

زبان و سکولاریسم


زمان برای خواندن: 13 دقیقه

هنگامی که در سال 1380 / 2001 آغاز به نوشتن با نام "مزدک بامدادان" کردم، تلاشم بر این بود که زبانی درخور این نام و همچنین اندیشه‌ای بیابم، که در پشت این نام نهان شده بود. گذشته از آن در جایگاه یک دانش‌آموخته زبان‌شناسی تطبیقی گرایش درونی به آزمایش و آفرینش در زبان مادری‌ام داشتم. این ولی همه انگیزه من برای پارسی‌نویسی نبود. بیش و پیش از آن سرگرمیهای زبان‌شناسانه، من در پی زبانی بودم که بند ناف خود را از زبان دینی ببرد و بتواند گویای یک اندیشه سکولار باشد. چنین شد که رفته‌رفته و گام‌بگام هرچه بیشتر واژگان عربی با برابرنهادهای پارسی جایگزین کردم، کاری که در نگاه گروهی از خوانندگان با "سره‌نویسی" یکی گرفته شد. برخی حتا تا بدانجا پیش رفتند که این کار را عرب‌ستیزی و برخاسته از گرایشهای نژادپرستانه دانستند.

بارها و بارها خوانده و شنیده‌ایم که «زبان تنها یک ابزار ارتباطی است و نباید تعصبی بر روی تعلق قومی کلمات داشت» این نگاه، نگاهی واپس‌مانده به زبان و جایگاه آن در برآیش اندیشه است. زبان، برای دادوستد اندیشگی میان یگانهای انسانی پدید آمده است. بدیگر سخن نیاگان غارنشین ما می‌توانستند خواسته‌ها و دیرتر اندیشیده‌های خود را از درون واژه‌ها با یکدیگر درمیان بگذارند. با پیدایش جامعه‌ها (نخست قبیله، دیرتر روستا و سرانجام شهر) زبان به پرارج‌ترین ابزار یگانگی آن واحدهای اجتماعی فرارُست. به دیگر سخن در اینجا دیگر تنها سخن از هماهنگی میان دو شکارچی، یا یک زن و مرد غارنشین در میان نبود، زبان می‌بایست خویش‌کاری هماهنگی میان هزاران و شاید دههاهزار (و بروزگار ما میلیونها یا میلیاردها) انسان را بر گردن می‌گرفت. این خویش‌کاری می‌تواند ریشه یکی از شگفت‌انگیزترین ویژگیهای پدیده‌ای بنام زبان نیز باشد: در جایی که همه پدیده‌ها در روند برآیش رو به پیچیده‌تر شدن دارند، زبانها در گذر زمان همیشه ساده‌تر شده‌اند. برای نمونه پارسی هخامنشی که نیای باستانی زبان پارسی است، هفت حالت دستوری[1]، سه ابزار جمع[2]  و سه جنس دستوری[3] داشته است و تازه همین زبان هم در همسنجی با پارسی اوستائی ساده‌تر شده بوده است. همسنجی میان پارسی میانه و پارسیک با پارسی نو نیز همین را نشان می‌دهد.

انگاشت این که واژه، واژه است و چه زبان بگوییم و چه لسان فرجام آن یکیست و مهم این است که شنونده بداند ما از چه سخن می‌گوییم، انگاشتی نادرست است. چرا که واژگان بار ویژه خود را دارند و درونمایه‌ای وِیژه را به شنونده یا خواننده می‌رسانند. آنها همچنین می‌توانند پندارهای گوناگون در اندیشه ما پدید آورند و ما را به سپهرهای تاریخی یا فلسفی گوناگونی ببرند. برای نمونه گفتن  "چهارآخشیج" یا "عناصر اربعه"، تنها یک گزینش ساده از میان دو گزینه همسان نیست. چهارآخشیج ما را به سپهر استوره‌ای ایران پیش از اسلام، و عناصر اربعه ما را به سپهر فلسفی ایران پس از اسلام می‌برد.

پس با گریزی به جهان زیست‌شناسی می‌بینیم که اگر زبان را با ژنوم[4] یکی بگیریم که "همه ماده ژنتیکی" یک جاندار را دربرمی‌گیرد، واژه‌ها بمانند کروموزوهایی هستند که هرکدامشان بخشی از ژنهای آن جاندار را در خود و با خود دارند. به دیگر سخن اگر اندیشه و فرهنگ را یک جاندار، زبان را ژنوم آن و واژه‌ها را بخشی از کروموزومها/ژنهای آن بدانیم، آنگاه خواهیم دید آنچه که در بالا آمد (زبان تنها یک ابزار ارتباطی است و نباید تعصبی بر روی تعلق قومی کلمات داشت) سخنی سست و بی‌پایه است.

برای آشکار شدن سخنم، نمونه‌ای از زبان پارسی امروزین می‌آورم. ما در زبان روزانه برای یکی از بنیادین‌ترین کنشهای خودمان یعنی آمیزش جنسی – که آن را عرب اُمُّ الْغَرَائِز و فروید برترین رانه[5] می‌نامد - هیچ کارواژه‌ای نداریم. برای سخن گفتن از این کنش، در زبان روزانه (که اندیشه و نگاه ما را بهتر نمایندگی می‌کند تا زبان شسته و رفته نوشتاری) در مردان کارواژه "کردن" و در زنان کارواژه "دادن" بکار می‌رود. ولی آیا همیشه چنین بوده است؟

در زبان پارسیک ما کارواژه  marzētan را داریم  که نمایانگر نگاه ایرانیان پیش از اسلام به سکس بوده است. مرزیدن[6] یک کنش یکسویه نیست و هم برای زن و هم برای مرد بکار می‌رود. این کروموزوم زبانی بما نگاه یک ایرانی سده ششمی به پرسمان سکس را نشان می‌دهد، که در آن هردو سوی یک اندَرکُنش نقشی یکسان دارند. در جایی که کردن و دادن برای همخوابگی نمایانگر نگاه مردسالارانه انسان ایرانی به کُنش جنسی است که در آن مرد کُنشگر و زن کُنش‌پذیر است. بدینگونه نگاه دینی/اسلامیِ انسان ایرانی، این اندَرکُنش را که در آن مردِ کنشگر کاری را با زنِ کُنش‌پذیر می‌کند[7]، یک کنش یک‌سویه می‌بیند. نیک اگر بنگریم، نگاه انسان ایرانی سده بیست‌ویکم به پرسمان سکس چیزی جز آنچه که در زبان روزانه ما بگوش می‌رسد نیست و کوتاه سخن اینکه اندیشه و نگاه ما بازتاب خود را در زبانمان می‌یابد و زبان بما می‌گوید چگونه بیاندیشیم یا ببینیم[8].

جنسیت در زبان، بویژه در زبانهایی که واژگان نرینه و مادینه دارند، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در آلمان اکنون سالها است که دانشجویان رشته آموزش‌وپرورش یا همان آموزگاران آینده، می‌آموزند واژه‌ها در یک گزاره باید به گونه‌ای چیده شوند که راه به نگاه جنسیت‌زده نبرند. چرا که اگر اندیشه واژگان را می‌سازد و زبان را رهبری می‌کند، در یک اندرکُنش دوسویه زبان نیز اندیشه را می‌پرورد و به آن سویه و بُردار می‌بخشد.

اکنون اگر به سخن آغازین بازگردیم، خواهیم دید سکولاریسم نیز نمی‌تواند با واژگان دینی بازگو شود و اندیشه سکولار، نیازمند زبان سکولار است. پس در اینجا به بررسی نمونه‌وار چند واژه می‌پردازم تا نشان دهم که چرا در این 18 سال همواره تلاش کرده‌ام از واژگان دینی (که بیشترشان عربی هستند) بپرهیزم و چرا این کار را برای آینده ایران، بویژه در میان نیروهای سکولار ناچار و ناگزیر می‌بینم.

نخستین واژه از این فهرست کوتاه "عقل" است، که من بجای آن "خِرد" را بکار می‌برم. گذشته از آنکه عقل پندار ما را به ابن سینا و غزالی، و خرد ما را به فردوسی و خیام رهنمون می‌شود، ریشه‌شناسی این دو واژه و رازگشائی از "ژن"های نهفته در آن دو نشان می‌دهد که در یک زبان سکولار، واژه عقل رَواست که جایی داشته باشد.

"عقل" واژه‌ای است که با گسترش اسلام و فرهنگ قرآنی بدرون زبان پارسی راه یافته است. عقل، در زبان عربی‌‌ همان "بَند" است، چنانکه "عَقَالٌ" بندی است که بر پای شتر می‌بندند تا نگریزد یا بر سر دستارچه، که از سر نیفتد (چفیه عقال) و عرب دژ و بارویی را که در آن پناه می‌جوید نیز "مُعَقَّلٌ" می‌خواند. پس عقل اندیشه آزاد و بی‌مرز برای یافتن گوهر راستین پدیده‌ها نیست. عقل بندی است بر اندیشه آدمی، که راه به بیراهه نسپارد[9].

در برابر آن خِرَد از "خرَت" xrat پهلوی و "خرَتو"ی xratu اوستائی برگرفته شده و تا کنون برابرنهاد یگانه‌ای برای آن یافت نشده‌ است. دهخدا واژگانی چون دریافت، ادراک، تدبیر و فراست را در برابر خِرَد می‌آورد، آنندراج هوش و دانش و زیرکی را و برهان قاطع فزون بر آن‌ها «قدرت تمیز راست از ناراست» را. پروفسور کلاوس اشترونک در جستاری به سال ۱۹۷۵ با همسنجی ریشه‌های اوستایی-سانسکریتِ «خرَتو» واژگانی چند چون «نیروی روان» ، «خواست»، «نیروی خواست»، «اندریافت»، «بینش» و «فرزانگی» را برای برگردان آن پیشنهاد کرد[10]. ولی از آنجایی که واژه خِرَد در نبشته‌های پارسی با بسامد بسیار همراه با «چَشم» می‌آید (چشم‌خِرَد)، شاید نزدیک‌ترین چم آن «چشم بینای درون» باشد. بدینگونه می‌بینیم که عقل برگرفته از فرهنگ قرآنی (دینی) و در ریشه خود یک بند است، و خرد برگرفته از فرهنگ استوره‌ای (نادینی) و در ریشه خود فرزانگی است[11].

همچنین است واژه "حقیقت" که ریشه در "حق" دارد. ولی حقیقت که آن نیز در روند اسلامی شدن ایران به درون زبان پارسی راه یافته چیست؟ دهخدا می‌گوید: «چیزی که بطور قطع و یقین ثابت است». ولی آنچه که به این واژه درونمایه دینی می‌بخشد، همانا ریشه آن یعنی "حق" است که دهخدا درباره آن می‌نویسد: « ثابت. ثابت که انکار آن روا نباشد. موجود ثابت». بدینگونه شایسته است از بکاربردن این واژه که ایستائی را در گوهر خود دارد پرهیز کرد و بجای آن از واژه‌ای چون "راستی / راستینگی" بهره جست.

از همین ریشه واژه "تحقیق" را نیز داریم که من بجای آن همیشه "پژوهش" را بکار می‌برم. تحقیق در باب "تفعیل" جستجو برای یافتن پاسخ نیست. اگر "تسطیح" (از ریشه سَطَحَ) هموار کردن (مسطّح کردن) یک ناهمواری است، اگر "تقبیح" (از ریشه قَبَحَ) زشت دانست چیزی است، اگر "تکذیب" (از ریشه کَذَبَ) دروغ خواندن یک سخن است، اگر "تکمیل" (از ریشه کَمَلَ) در چم کامل کردن چیزی است، پس "تحقیق" نیز حق دانستن یک چیز یا "به حقیقت بدل کردن" آن است. در برابر آن "پژوهش" از ریشه اوستائی vi-čaud در چم برانگیختن و از پارسیک wizōh در چم جستجوکردن است. بدینگونه "تحقیق" در پی آن است که برحق بودن یا حقیقت چیزی را نشان دهد و از این رهگذر فرجام آن از پیش مهندسی شده است، در جایی که پژوهش چیزی جز یک جستجو نیست، که فرجام آن باز است و از پیش دانسته نیست.

این فهرست را همچنان پی می‌توان گرفت. هنگامی که ما از "مشروعیت" چیزی و کسی یا خواسته و اندیشه‌ای سخن می‌گوییم، چه خود بدانیم و چه ندانیم نگاه به ریشه این واژه که "شَرَعَ" باشد و هم‌خانواده آن "شریعت" داریم و در درون یک گفتمان سیاسی (و ای بسا سکولار) از یک واژه دینی بهره می‌گیریم. همچنین است هنگامی که از "تحریم" یک چیز سخن می‌گوییم. در اینجا نیز ریشه این واژه "حَرَمَ" و هم‌خانواده آن "حرام" همچون یک کروموزوم ژنهای پنهان بجا مانده از فرهنگ دینی/قرآنی را در زهدان اندیشه ما می‌کارد و ما باز هم برای یک کُنش سکولار، دست‌بدامان یک واژه دینی می‌شویم. از نگر من بجای مشروعیت می‌توان "پذیرفتگی" و بجای تحریم می‌توان "پرهیز" را بکار برد، دو واژه‌ای را که سرسوزنی بار دینی ندارند.

آنچه که تاکنون آمد، تنها در پیوند با واژگان عربی نیست. خود من بارها واژه گناه را بجای "تقصیر" بکار برده‌ام، که کاری نادرست و نابجا است. بجای گناه که واژه‌ای دینی است، می‌توان "بِزِه" را و در پیوند با واژه هم‌خانواده تقصیر که "قصور" باشد، کوتاهی را بکار برد.

دگردیسی زبان، همزاد ناگزیر دگردیسی اندیشه است. در نوشتاری دیگر نشان داده‌ام که چگونه می‌توان در زبان پارسی بازتاب فراز و فرود فرهنگ ایرانی را همچون آئینه‌ای روشن بازدید[12]. مشتی نمونه خروار این سخن، جنبش مشروطه است. در اندک زمانی می‌بینیم که آن نثر دل‌آزار مستوفیان جای خود را به شیوه نوشتاری دلنشین رسولزاده و بهار و سرانجام کسروی می‌دهد، بگونه‌ای که امروزه خواندن و دریافتن کتابهایی چون تاریخ ذوالقرنین و مآثر سلطانیه و مانندگان آنها حتا برای دانش‌آموختگان نیز دشوار است. اندیشه‌پردازان مشروطه ولی ناگزیری این دگردیسی را دریافته بودند و فرهنگستان زبان نیز (با همه نیک و بدش) از دل چنین نیازی بدر آمد و اگر آنان یکسد سال پیش چنین نکرده بودند، من نیز امروزه میرزا محسن کاتب‌الملکی می‌بودم که می‌بایست:  

«در تحریر مقالات و تقریر مراسلاتش اَشَدّ جِدّ و اعظم هَمِّ خود را به مَنصه استفاده برساند تا مکتوباتش فصیح و بلیغ و مستند و مستدرک باشد و مکنوناتش به زیب لغات و مصطلحات لسان عربی و فارسی مُزَیَّن، و در هر مقوله مستمع را فی حیث مطلب از اشهر اقوال مستفیض کند و به اقوال قلیل الاشتهار ارجاع ندهد»

برآنم که امروز نیز اگر بدنبال گسترش و پرورش اندیشه‌های سکولار هستیم، چاره‌ای جز گذر از یک دگردیسی زبانی نخواهیم داشت و سخت بر این باورم که ایستادگی در برابر این برآیش زبانی که با بهانه‌های ناپذیرفتنی (بیشتر از هر چیز نمایش انترناسیونالیست بودن) انجام می‌گیرد، نیک اگر بنگریم، از یک سو ریشه در تن‌آسائی و آسان‌خواهی دارد، و از دیگر سو در ناآگاهی بسیاری از کُنشگران سیاسی از جایگاه زبان در برآیش اندیشه. گذر از فرهنگ دینی به فرهنگ سکولار در ایران، جز با دگردیسی از زبان اسلامی به زبان ایرانی شدنی نیست،

اندیشه سکولار، نیازمند زبان سکولار است.

خداوند دروغ، دشمن و خشکسالی را از ایران‌زمین بدور دارد

[1] Garmmatical case / Casus
[2] Grammatical number / Numerus
[3] Grammatical gender / Genus
[4] Genom
[5] Trieb / Drive
[6]  واژه "کون‌مرز" پارسیک نیز برگرفته از همین کارواژه و برای نامیدن مردان همجنسگرا است.
[7]  نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُمْ فَأْتُواْ حَرْثَكُمْ أَنىَ‏ شِئْتُمْ. . . /  زنان شما كشتزار شما هستند پس از هر جا كه خواهيد به كشتزار خود درآييد (البقره، 223)
[8]  حتا کارواژه "گادن" یا "گائیدن" نیز بیانگر یک کنش یک سویه مردانه است و برای کنش جنسی زنان بکار نمی‌رود.
[9]  کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ / بدین گونه، خداوند آیات خود را براى شما بیان مى‌کند، باشد که بیندیشید (البقره، ۲۴۲)
[10]  Semantisches und Formales zum Verhältnis von indo-iran. krátu-/xratu- und gr. κρατύς AcIr (Mon. Nyberg, 2) 1975, 265-296

ارسال شده توسط در هیچ نظری موجود نیست:
اشتراک در: پست‌ها (Atom)